niedziela, października 27, 2013

Aukcje na energię z OZE - unikalny przykład gorliwości rządu we wdrażaniu prawa UE w obszarze środowiska i klimatu, niezrozumienie czy blef?

Zadziwiające jak szybko, po prezentacji  we wrześniu przez rząd tej koncepcji  wsparcia OZE weszliśmy w dyskusje  jak mają wyglądać aukcje na energię z OZE, nie pytając dlaczego akurat aukcje, tu i teraz.  Tzn. w kraju wychodzącym dopiero z trudem  - w sensie zielonej  energii  i nowoczesnej energetyki – nie przymierzając z epoki kamienia łupanego. W kraju który wdrażając poprzednią dyrektywę UE o promocji OZE nie stworzył zdywersyfikowanego rynku OZE i zamknął drogę do rynku wielu w innych krajach tanim technologiom, które do aukcji nie będą w stanie stanąć?  Aukcje mogą być ew. zwieńczeniem dzieła, "dobiciem"  do celu, ale nie jego początkiem - kontynuuję tym samym  poprzedni  wątek
Niedopowiedzenia czy świadome przemilczenia rządu w tym zakresie nie służą przejrzystości i jakości aktualnych prac nad projektem ustawy o OZE. Tych niedopowiedzeń jest wiele. Dotyczą one w szczególności celu i przebiegu prac nad projektem regulacji w okresie od marca do września br. Wtedy zabrakło nie tylko przejrzystości, ale wiele wskazuje że też porządnej diagnozy i być może także wiedzy, wyobraźni  i dobrej woli autentycznego rozpoznania i dopiero potem rozwiązania problemu.  Czy rzeczywiście ktoś uwierzył, że nie trzeba ciężkiej pracy przygotowawczej i pokory wobec problemu, bo od razu wie lepiej?

Oficjalna teza jest taka, że nowa, zaskakująca  propozycja legislacyjna to proste następstwo refleksu, przezorności, planowania i wręcz przejaw krajowego kunsztu w zakresie podejścia do "rynkowego" wdrażania prawa UE. Na dzisiaj bardzo trudno jest to potwierdzić. Pierwsza z tez przeciwnych mówi o tym, że kilku wielkim korporacjom nie podobał się projekt ustawy OZE. Zamówiły u osób którym nie są bliskie problemy  OZE opracowanie, które wesprze  zainicjowanie regulacji  korzystnej dla nich. W efekcie  taki pomysł pod sztandarami tworzenia (pozornego) rynku i wątpliwej liberalizacji oraz pozornych oszczędności został podrzucony do Kancelarii Prezesa Rady  Ministrów (KPRM), która niezbyt świadoma powagi  zadania ale przekonana do jakiejś swojej szerszej idei, podjęła się „uzdrowienia” chorej sytuacji w sektorze OZE. Przy obecnym stanie rozwoju ryku OZE w Polsce aukcje rzeczywiście mogą „wyleczyć” sektor OZE, ale z konkurencji i po szybkim "oczyszczeniu" przedpola z mniejszych podmiotów oddać go niemalże w całości  w ręce korporacji. Druga teza mówi o tym że do KPRM dotarła informacja że Komisja Europejska (KE) pracuje nad nowymi wytycznymi dotyczącymi pomocy środowiskowej i energetycznej na lata 2014-2020 („Nowe Wytyczne Środowiskowe”- NWŚ), gdzie w pierwszej wersji  dokumentu pojawiły się aukcje jako jeden z preferowanych systemów wsparcia OZE. Jest jeszcze teza o blefie polegającym na znalezieniu przez rząd pretekstu (np. obserwowanie wyników pojedynczych aukcji dla wybranych technologii OZE na Dalekim Wschodzie, Afryce i Ameryce Łacińskiej jako "taniego" modelu dla Polski)  do przerwania prac nad poprzednią wersją ustawy o OZE, aby spowolnić rozwój OZE (do tego biurokratyczny system aukcyjny się nadaje) i przenoszone w taryfy koszty w okresie najbliższych 2 latach, tzn. do wyborów. Wtedy zostałoby po staremu, tzn. zarabialiby ci co dotychczas (dosłownie „garstka” podmiotów czerpiąca garściami z systemu wparcia), a płaciła cała reszta. Tak odczuwana niesprawiedliwość jeszcze bardziej zdyskredytuje branżę w oczach społeczeństwa, która bez poparcia społecznego nie będzie mogła się rozwijać także w dalszej perspektywie. 
Brak odpowiedzi na pytanie "dlaczego aukcje" nie służy konstruktywnej debacie i odpowiedzialnej krytyce.

Nie warto teraz zanurzać się w spiskowych teoriach (to zadanie dla NIK i ew. innych państwowych służb o znanych trzyliterowych skrótach). Oczywistym wydaje się tylko, że w tej sytuacji potrzeba  poszerzenia perspektywy, a złożoność i waga problemu (wszak chodzi też o duże pieniądze) oraz dynamika zmian otoczenia uzasadniałyby na okoliczność diagnozy, monitorowania i korekt w systemie wsparcia OZE powołanie np. stałej rady lub interdyscyplinarnego zespołu ds. aktualizacji kosztów OZE i weryfikacji niezbędnego poziomu wsparcia.  
Wobec braku pełnej informacji o kulisach i przesłankach prac rządowych można skupić się jedynie  społecznej ocenie jakości  i wyników prac, ale ze znacznie szerszej perspektywy. 
Z pewnością wcześniej warto przyjrzeć się znacznie bardziej przejrzystym, choć nie mniej kontrowersyjnym pracom UE nad NWŚ oraz ew. uznaniem systemu aukcyjnego, który może się okazać jednym z preferowanych systemów wsparcia OZE po 2014, roku jako ważnym czynniku, który powinien być brany pod uwagę i twórczo wykorzystany w polskich regulacjach rynku energii (nie tylko rynku OZE).
Dążenie do np. do ujednolicenia (harmonizacji)  polityk oraz systemów wsparcia OZE w UE jest  dobrym założeniem (być może podobnie jak systemy aukcyjne). Ale jednocześnie jest możliwym do wprowadzenia tylko wtedy gdy państwa członkowskie dobrze odrabiały swoje lekcje od 2001 roku (przyjcie pierwszej dyrektywy  2001/77 o promocji OZE) i mają swoje sektory OZE na podobnym etapie rozwoju i komercjalizacji rynków zielonej energii.

Wróćmy zatem do krótkiej historii idei aukcjoningu w promocji OZE i jej przedziwnej i błyskawicznej kariery w Polsce
W ub. roku Dyrektoriat ds. Konkurencyjność  ( DG Comp.) zaczął prace nad NWŚ. Jak zwykle pierwszym etapem  były  konsultacje z państwami członkowskimi. Przesłany do KE w październiku 2012 przez UOKiK dokument , jeśli chodzi o OZE, w zasadzie dobrze opisał sytuacje w Polskę, poza jednym elementem. Odpowiadając na pytanie dot. p. 109C obecnych „wytycznych” UE - czy  biomasa w Polsce rzeczywiście potrzebuje wsparcia  – przemilczał pomoc dla współspalania, a odniósł się tylko do „drogich” instalacji dedykowanych które zdaniem urzędu wymagają wysokiego wsparcia. 
W ramach dalszych konsultacji w pierwszej połowie 2013 roku, Polskę dalej reprezentował UOKIK, a spośród uczestników rynku Polski Komitet Energii Elektrycznej (PKEE) czyli w praktyce państwowe koncerny energetyczne. Źle się stało, ze w konsultacjach nie wzięły udziału organizacje OZE, ale źle się stało że nie zostały powiadomione.
Opinia OUKIK z kwietnia 2013roku ma już wyraźnie  wskazuje na olbrzymią ewolucje poglądów rządu na pomoc publiczną w energetyce i OZE.  Rząd (UOKiK uzgadniał ten dokument) w zasadzie dyskredytuje OZE w stosunku do innych technologii "nisko-emisyjnych" , wskazuje jedynie wybrane do ew. pomocy (biogaz, geotermia), ale przede wszystkim zachęca do wsparcia do energetyki jądrowej, czystego węgla, dużych firm elektroenergetycznych i ciepłowniczych oraz wielkoskalowej infrastruktury energetycznej.
W efekcie konsultacji w których generalnie głos środowisk OZE mało się liczył, DG Comp.  zaproponował dokument roboczy do dalszych konsultacji. I tu (art. 34) pojawiała się alternatywnie propozycja zapisu o „neutralności technologicznej systemu wsparcia”: The aid shall be granted in a genuinely competitive, technology-neutral bidding procesoraz o możliwym systemie aukcyjnym wyboru inwestycji :  A cap may be imposed for each stage of the auction proces….  
Pojawił się też jako zalecany znany i stosowany np. od 6 lat w Hiszpanii system wsparcia Feed in PremiumFiP (dopłat do bieżącej, godzina po godzinie, ceny rynkowej). 

Ale cała dotychczasowa praca KPRM i MG poszły w kierunku samych aukcji na tzw. stałą taryfę, oderwaną od rynku energii, a nie nad zrozumieniem istoty FiP i wskazuje na brak refleksji nad istotą NWŚ.  
Brak tu też refleksji nad tym, że droga do przyjęcia tego dokumentu przez KE jest daleka i nie ma żadnych podstaw  aby się na niego można było wcześniej i obecnie powoływać, a już z pewnością aby go próbować mechanicznie stosować bez analizy sytuacji w danym kraju.

Dokument ten wywołał konsternację w krajach członkowskich.  W szczególności Niemcy wyraziły   olbrzymie niezadowolenie że dokument ten miałby dopuścić w jakiejkolwiek formie do pomocy publicznej dla energetyki jądrowej.  Komisarz Almunia z DG Comp. osobiście się z tego tłumaczył i już zrewidował  swoje stanowisko. Dokument  wywołał też olbrzymie kontrowersje wewnątrz KE, gdyż uderza w fundamenty UE: zasadę zrównoważonego rozwoju, pomocniczości itd.  i – zdaniem brukselskich prawników -  wychodzi poza zakres w jakim w ramach traktatu lizbońskiego KE może się poruszać.
Ostanie (16/10/2013) posiedzenie KE poświęcone m.in. tej sprawie skończyło  się ostrą (nawet w w oficjalnym protokole) wymianą zdań  pomiędzy komisarzem Almunia  oraz komisarzem Oetingerem (DG Energy). Oetinger  ostrzega i argumentuje m.in. przeciw pochopności zmian: making any hasty change to the rules on state aid for renewable energies which needed such support in order to reach maturity, so as not to undermine investors' confidence....
Dodał też, że nie jest wskazane krótkoterminowe i jednowymiarowe  patrzenie na problem:
Commission (KE)  should place much greater emphasis on the economic and strategic benefits of taking action at European level.
Szef KE Barroso zapowiedział dłuższe wewnętrzne konsultacje (NWŚ wejdzie w życie później niż, jak planowano, w styczniu 2014, ale od razu wypowiedział się za ewolucyjnym podejściem do zmian w systemie wsparcia oraz zdecydowanie  przeciw dopuszczeniu wsparcia dla energetyki jądrowej w tym dokumencie.

Mamy zatem w Polsce  sytuację taką, że z wielkim zapałem i mechanicznie wdrażamy jeszcze nieistniejący dokument stosukowo niskiej rangi, który nie wiadomo jakie ostatecznie będzie zawierał wytyczne dot. wsparcia OZE, podczas gdy od 3 lat nie wdrożyliśmy zasadniczej dyrektywy o promocji OZE, obowiązującej od 4 lat (nie mówiąc o innych dyrektywach dot. środowiska i rynku). Wtedy  gdy przyjmowana była dyrektywa UE zalecała i jeszcze zaleca zupełnie inne  podejście do pomocy publicznej dla OZE. Chcemy tym razem przeskoczyć pewne etapy, które nie są do przeskoczenia dla tych którzy solidnie nie pracują.
Jako państwo,  z całym aparatem,  nie rozumiemy co czytamy nawet w projektach dokumentów KE albo nie chcemy rozumieć. Nie mamy za to żadnych  wątpliwości co do tego czy najwyższe na świecie wsparcie dla współspalania biomasy z węglem nie jest nadmierną pomocą publiczną.
Przerywając z początkiem roku prace nad poprzednim, znacznie lepiej przemyślanym i łatwym do poprawienia/doskonalenia i wdrożenia projektem ustawy  OZE, i wyciągając jak z kapelusza całkiem nową koncepcję, wydłużamy rok za rokiem okres obowiązywania obecnego prawa z poprzedniej dekady i nadmiernej pomocy publicznej  dla wielu dużych zamortyzowanych obiektów i współspalania (tu nawet jest już mowa o kolejnych 15 latach) nie realizujemy celu dyrektywy na 2020 rok, ale poprzednią, która nie obowiązuje już od 2011 roku. 
Nie bierzemy też pod uwagę, że NWŚ będą tylko wytycznymi, a nie obowiązkiem i każdy narodowy, uzasadniany zrównoważonym rozwojem OZE system wsparcia możemy notyfikować w KE. Aukcjoning w OZE generalnie sprzyja spowolnieniu rynku i uprzywilejowaniu wielkich, korporacyjnych inwestorów, kosztem inwestujących w małe, rozproszone źródła. Tylko niektóre kraje z naprawdę "mocnymi", zdywersyfikowanymi i  stabilnymi rynkami rozwiniętymi innymi instrumentami (FiT, TGC, FiP) będą mogły sobie na to ew. pozwolić. Jest wątpliwym aby ktokolwiek inny mógłby się zdecydować na  "ortodoksyjną" wersję  proponowaną obecnie przez polski rząd (aukcjoning "totalny", z jednym/dwoma koszykami), w istocie doktrynerską.
 
Skupiając się w pracy i debacie na „aukcjach” a nie na rzetelnej  ocenie sytuacji w  sektorze OZE w kraju i wybiórczo czytając dokumenty tworzone w Brukseli, proponujemy „pisany na kolanie” system wsparcia, który będzie drogim, zawęzi konkurencję na rynku OZE i uniemożliwi wejście na rynek taniejących technologii innowacyjnych,  oderwie ten sektor od rynku energii oraz paradoksalnie, jeszcze bardziej oddali kraj od realizacji zasadniczych unijnych celów zarówno jeśli chodzi o OZE jak i budowę rynku energii i ochronę klimatu.
Więcej w kolejnym wpisie na odnawialnym

Brak komentarzy: